Faktorska analiza specifičnih aktivnosti berilijuma-7 i olova-210 u prizemnom sloju vazduha, i meteoroloških parametara

Abstract

Međusobna povezanost specifičnih aktivnosti berilijuma-7 i olova-210 u prizemnomsloju atmosfere sa meteorološkim parametrima razmotrena je u faktorskoj analizi.Merenja su sprovedena u Beogradu, Republika Srbija, i u Ljubljani i Krškom, uRepublici Sloveniji, tokom 1991–2015 godine. Na sve tri lokacije, faktorska opterećenjadva faktora pokazuju da je: 1) specifična aktivnost berilijuma-7 obuhvaćena faktorom 1sa temperaturom, oblačnošću i relativnom vlažnošću; dok je 2) specifična aktivnostolova-210 obuhvaćena faktorom 2 sa količinom padavina i atmosferskim pritiskom.Iako je komunalitet već dva faktora veći od 0,5 za većinu posmatranih varijabli, tekuvođenjem trećeg faktora komunalitet za specifičnu aktivnost olova-210 i atmosferskogpritiska na sve tri merne lokacije raste na preko 0,5. Rezultati faktorske analizepokazuju da se specifične aktivnosti berilijuma-7 i olova-210 u prizmenom slojuatmosfere nalaze pod različitim dominantnim uticajima. Koncentracija berilijuma-7 jepod uticajem faktora regionalnog karaktera, koji je takođe dominantan za srednjutemperaturu. Ova veza specifične aktivnosti berilijuma-7 i temperature preko dominantnog zajedničkog faktora važi i kada se broj faktora u analizi poveća na tri i četiri.Sa druge strane, na koncentraciju olova-210, kao i na količinu padavina i atmosferskipritisak, više uticaja ima lokalni faktor. Ova povezanost olova-210 sa druga dvameteorološka parametra, međutim, prestaje da važi sa povećanjem broja faktora uanalizi na tri, kada se izdvaja specifičan faktor koji objašnjava preko 80% varijansespecifične aktivnosti olova-210.

An association between the beryllium-7 and lead-210 specific activities in surface airand meteorological parameters is investigated using factor analysis. The measurementswere conducted in Belgrade, Republic of Serbia, and Ljubljana and Krško, Republic ofSlovenia, over 1991–2015. In all the locations, the factor loadings of two factors showthat: 1) the beryllium-7 specific activity is encompassed by factor 1 together withtemperature, cloud cover and relative humidity; while 2) the lead-210 specific activity,precipitation and atmospheric pressure are described by factor 2. Although thecommunalities of only two factors are already larger than 0.5 for most of the variables,an introduction of a third factor raises the communalities of all the variables above 0.5.The results imply that the beryllium-7 and lead-210 are under different dominantunderlying mechanisms. The concentration of beryllium-7 seems to be primarilyinfluenced by a mechanism of a regional character which is also a predominant factorfor temperature. This association between the beryllium-7 specific activity andtemperature prevails even when the number of factors in the analysis is raised to threeand four. The lead-210 specific activity, on the other hand, together with precipitationand atmospheric pressure, is under an influence of a local mechanism, but thatrelationship between the variables ceases to hold when the number of factors is raisedto three, and more than 80% of the variance in the Pb-210 specific activity is explainedby one specific factor.