Antinematodna dejstva odabranih mono i diterpenoidnih aktivnih sastojaka esencijalnih biljnih ulja

Abstract

Prema podacima iz literature bolesti prouzrokovane parazitskim nematodama pogađaju veliki broj stanovnika na svetu (SZO-1.6 milijardi za 2022.), a vrlo često mogu biti i uzrok smrti u neadekvatnim higijensko-sanitarnim uslovima življenja. Ono što je zajedničko za parazitske infekcije životinja i ljudi, odnosno parazite koji ih napadaju jeste sposobnost da vrlo brzo nakon primene antiparazitskih lekova razvijaju rezistenciju na primenu istih. Pokazalo se na osnovu naših dosadašnjih istraživanja da je velika svinjska glista (A. suum) odličan alternativni model za ispitivanja antinematodnih aktivnosti postojećih i potencijalno novih antiparazitskih lekova.U ovom radu provereni su i analizirani mehanizmi kojima pojedini aktivni sastojci esencijalnih biljnih ulja deluju na neuromišićni preparat parazitske nematode A. suum koja je veoma čest parazit u crevima svinja. Ispitan je mehanizam antinematodnog dejstva odabranih biljnih mono i diterpenoidа na neuromišićnom preparatu nematode i dejstvo na različite podtipove nikotinskog receptora (L, N i B tip. Pored toga ispitan je uticaj i interakcija terpenoidnih aktivnih sastojaka biljnih ulja na GABA receptor parazitske nematode. Na osnovu naših rezultata (Marjanović i sar., 2020) inhibitorno dejstvo karvakrola na kontrakcije neuromišićnog preparata A. suum odigrava se posredstvom nikotinskog acetilholinskog receptora (nAChR). Inhibitorno dejstvo karvakrola ispoljava karakteristike kompetitivnog i nekompetitivnog antagonizma. Za istraživanja antinematodnog dejstva potencijalno novih lekova u našoj laboratoriji je prvi put korišćen u ovom delu Evrope i slobodno živeća nematoda Caenorhabditis elegans. U radu je prikazan uticaj timola i karvakrola na preživljavanje i faringealno pumpanje nematode Caenorhabditis elegans kao i dozna i vremenska zavisnost ovog efekta.