@conference{
author = "Becskei, Zsolt and Savić, Mila and Tarić, Elmin and Bojkovski, Jovan and Gáspárdy, András and Cekić, Bogdan and Dimitrijević, Vladimir",
year = "2022",
abstract = "Poljoprivredna proizvodnja u Republici Srbiji predstavlja značajnu granu privrede.
Stočarstvo pre svega karakterišu usitnjena porodična gazdinstva, koja se tradicionalno
bave ovom delatnošću. Ovčarstvo predstavlja važnu granu stočarstva u Republici
Srbiji, gde se na preko 155 000 poljoprivrednih gazdinstava gaji ukupno preko 1,7 miliona
ovaca. Najveći deo populacije ovaca čine autohtone rase, u prvom redu različiti sojevi
pramenke, zatim, u značajno manjem broju i cigaja, koje se najčešće gaje u poluekstenzivnim
sistemima. Mnogi sojevi autohtonih rasa imaju ugrožen status i neophodno
je unaprediti mere očuvanja i zaštite ovih dragocenih autohtonih genetičkih resursa,
koji imaju značajan potencijal u održivoj poljoprivrednoj proizvodnji. Posebna pažnja
treba da se posveti odabiru priplodnih ovnova, zbog toga što je njihov uticaj na populaciju
najveći, s obzirom na činjenicu da jedan kvalitetan ovan u sezoni parenja, upari
preko 40 ovaca i ostavlja svoje brojne potomke. Iz tog razloga, prilikom izrade selekcijskih
programa za određenu rasu, posebnu pažnju treba posvetiti priplodnim ovnovima
i njihovim proizvodnim i reproduktivnim karakteristikama. Pored ostalih selekcijskih
kriterijuma, kliničkim pregledom genitalnih organa i morfometrijskom analizom testisa
pri odabiru priplodnih ovnova u značajnoj meri se može poboljšati, ne samo zdravlje
zapata, već i kvalitetne rasne odlike i brojnost populacije. Poznato je da je pored zdravstvenog
statusa genitalnih organa, kapacitet testisa za proizvodnju sperme u srazmeri
sa obimom testisa (veličina testisa). Ustanovljeno je da ovnovi sa većim obimom testisa
ostavljaju veći uticaj na populaciju i mogu da se pare sa većim brojem ovaca. Oni ostavljaju
veći broj potomaka, te svoje kvalitativne i kvantitativne rasne odlike mogu brže širiti
u populaciji u odnosu na priplodnjake koji imaju manje testise, koji stvaraju manje
sperme. Na osnovu literaturnih podataka, koji su proistekli iz opsežnih ispitivanja zaključeno
je da priplodni ovnovi starosti preko 1,5 godine, sa zdravim genitalnim organima moraju imati obim testisa najmanje 33 cm. Idealno bi bilo da svaki priplodnjak ima
obim testisa ≥ 35 cm zbog toga što tada može uspešno da pari i preko 40 ovaca tokom
sezone parenja. U zemljama sa razvijenim ovčarstvom, ova saznanja čine glavne selekcijske
smernice i kriterijume, te je shodno tome, cilj da kvalitetni priplodnjaci imaju
obim testisa ≥ 38 cm. Lipski soj pramenke predstavlja autohtonu rasu Republike Srbije,
koji je prema klasifikaciji Pravilnika o genetičkim resursima do 2019. godine spadao u I
kategoriju (kritično ugrožene rase), sa brojem priplodnih grla od oko 800 komada. Zahvaljujući
subvencijama, brojnost populacije se povećala i u 2021. godini je postignuto
2 000 registrovanih priplodnih jedinki, tako da ona nije više kritično ugrožena, već spada
u kategoriju “potencijalno ugroženih”. Ispitivanja populacija lipskog soja pramenke
su dokazala da je zdravlje genitalnih organa priplodnih ovnova dobro, prosečan obim
testisa je 38,35 cm, ali je opseg varijacija velik. Ova vrednost podrazumeva odličan prosek
na nivou cele populacije, ali zbog toga što je većina zapata mala (do 20 priplodnih
jedinki) i često samo sa jednim priplodnim ovnom u zapatu, ovnovi sa testisima nedovoljnog
obima mogu imati nepovoljan uticaj, ne samo na zapat u kome se gaji, već i na
celu populaciju lipske ovce. Sa aspekta očuvanja i unapređenja ovih dragocenih autohtonih
genetičkih resursa, poželjno je osavremeniti i selekcijski pristup koji uključuje kriterijume
vezane za genitalni trakt, sa ciljem da svaki zapat ima kvalitetnog ovna., The agriculture represents an important branch of economy in the Republic of
Serbia. Animal production is mainly based on traditional small family housholds. Sheep
production is an important branch of agriculture in the Republic of Serbia, where a total
of 1.7 million sheep are reared in over 155.000 households, mainly under semiextensive
menagement. The majority of sheep are autochthonous breeds and local types adapted
to the local environment. Because of the endangered status of the autochthonous sheep
breeds, conservation and improvement of these precious populations is needed, as they
have a major potential in the sustainable agricultural production. The main focus should be given to the selection of breeding rams, as they have the biggest impact on the
population quality. One high quality breeding ram can mate over 40 ewes over the mating
seasone and leave offspring. Taking this in mind, when the selection criterias are
defined for a breed, a special attention should be given to the ram, to its productive and
reproductive traits. Amongother selection criteria, the clinical assessment of the genital
tract with a special attention on scrotal circumference could result in better health and
quality of the population. It is well known that rams with bigger scrotal circumference
(bigger testicles) can have a better reproductive capacity and can serve more ewes in
the mating season, what makes a stronger impact of rams on the population quality. In
countries with specialized sheep production these characteristics are inclusded into the
selection measures and breeding rams older than 1.5 years with healthy genitals should
have a scrotal circumference of minimum 33 cm, and the ideal score means that the
ram should have is≥ 35 cm, and the elite ones ≥ 38 cm. The Lipe sheep is a local autochthonous
breed of the Republic of Serbia, which has a breeding population size of 800
animals in 2019. According to the national legislation that time it had a status of a critically
endangered breedwith. As a result of hogher subsidies for the last few years, the
population size rises and in 2021 reached 2000 breeding animals which means it got a
status of potentially endangered breed. Assessment of the genital tract ofbreeding rams
of the Lipe sheep showed good health of the genitalia, with an average scrotal circumference
of 38.35cm, but with evidence of big variations. The average scrotal circumference
of 38.35cm means an excellent result on a population level. Eventhough the overall
scrotal circumference is excellent on the population level, because of the fact that most
of the herds are small (up to 20 breeding animals) with only one breeding ram, the animals
with insufficient values of scrotal circumference (≥ 33) could have negative results
not only at the herd level, but also at the population level of the endangered Lipe
sheep.With the aim to improve and save the endangered autochthonous rare breed and
ensure a high quality elite breeding rams in each flock, it is necessary to update the selective
measures with new criteria regarding the assessment of the male genital tract.",
publisher = "Beograd : Srpsko veterinarsko društvo",
journal = "XXXIII Savetovanje veterinara Srbije, Zlatibor, 08–11. septembar",
title = "Značaj kliničkog pregleda genitalnih organa priplodnih ovnova kao selekcijski kriterijum u unapređenju autohtonih rasa ovaca",
pages = "327-329",
url = "https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_veterinar_2583"
}
